Dlaczego mówimy „nie” karom?
Nowoczesne podejście do wychowania przedszkolaka.
Każdy rodzic pragnie , by jego dziecko wyrosło na mądrego , samodzielnego i odpowiedzialnego człowieka. Wielu z nas w dorosłym życiu zastanawia się, jak wychować dziecko , by rozumiało zasady, szanowało innych, a jednocześnie czuło się kochane i pewne siebie. I tu pojawia się jedno z najtrudniejszych pytań w rodzicielstwie: czy karać dziecko , kiedy zrobi coś niewłaściwego?
Jeszcze nie tak dawno panowało przekonanie, że „dzieci i ryby głosu nie mają”, a kary- zwłaszcza cielesne, ale też psychiczne , jak ośmieszanie, izolowanie czy odbieranie przywilejów – były uznawane za normalne narzędzia wychowawcze. Wiele osób powtarzało. „mnie tak wychowano i dobrze”. Dzisiejsza wiedza psychologiczna i neurobiologiczna mówi jasno: kara nie uczy odpowiedzialności, nie buduje moralności, nie wspiera rozwoju emocjonalnego. Wręcz przeciwnie – może wyrządzić trwałe szkody w relacji z dzieckiem i jego psyche.
To, że byliśmy wychowywani w określony sposób, nie oznacza, że musimy go powielać. Istnieje dostęp do rzetelnych badań, narzędzi i wiedzy, która pomaga wychowywać dzieci w sposób pełen szacunku, ale i konsekwencji.
- Dlaczego kary nie działają.
Kara tłumi zachowanie, ale go nie zmienia.
Dziecko skupia się na uniknięciu kary, nie na zrozumieniu , co było niewłaściwe. Nie rozwija empatii, tylko lęk.
Np. Zamiast : „ uderzyłeś kolegę- nie pójdziesz dziś na plac zabaw!”
lepiej : „ Zdenerwowałeś się, prawda? Spróbujmy razem znaleźć inny sposób , by
pokazać, że coś ci się nie podoba.”
Kara osłabia relację
Dziecko czuje się zawstydzone , odrzucone, zranione. Traci poczucie bezpieczeństwa i zaczyna ukrywać swoje emocje.
Kara nie uczy alternatywy
Nie pokazuje dziecku, jak zachować się lepiej. Często prowadzi do powielania agresywnych schematów- szczególnie w relacjach z rówieśnikami.
- Co dziecko przeżywa, kiedy jest karane?
Dzieci do 6 roku życia nie mają w pełni rozwiniętej kory przedczołowej, czyli tej części mózgu odpowiedzialnej za logiczne myślenie, kontrolę impulsów i przewidywanie skutków. Kiedy dziecko doświadcza kary:
- nie uczy się jak działać inaczej- uczy się tylko, że mama / tata się złości
- czuje się niezrozumiane i samo – co może prowadzić do lęku, zaniżonego poczucia własnej wartości lub agresji
- często powtarza zachowanie -bo nie nauczyło się lepszej strategii
- Co zamiast kary ?
Naturalne konsekwencje – jeśli dziecko rozleje wodę – pomagamy mu ją wytrzeć. Nie karzemy, tylko pokazujemy, że każda czynność niesie konsekwencje.
Dawanie wyboru – „ chcesz posprzątać zabawki teraz, czy za 5 minut po bajce?” – dziecko czuje się sprawcze.
Komunikaty „ ja” – zamiast „ zawsze robisz bałagan!” powiedz „ Nie podoba mi się, że zostawiłeś/aś kredki na dywanie. Martwię się , że się zniszczą.”
Kącik wyciszenia zamiast „ karnego jeżyka”
To nie kara, lecz miejsce, gdzie dziecko może się wyciszyć z poduszką , książka , maskotką.
Modelowanie zachowań
Dziecko uczy się jak radzić sobie z trudnymi emocjami, obserwując rodzica. Jeśli my krzyczymy- ono też będzie.
- Wspieraj, nie zawstydzaj- buduj samoregulację.
Celem wychowania nie jest posłuszeństwo, lecz samodyscyplina. Dziecko musi samo wiedzieć co jest dobre , a nie tylko „ robiło dobrze , gdy ktoś patrzy”.
Pomagają w tym rozmowy o emocjach , wspólne poszukiwanie rozwiązań , zauważanie postępów ( „Podobało mi się, jak poczekałeś na swoją kolej”), cierpliwość – wychowanie to proces.
Rezygnacja z kar to nie oznaka słabości, ale świadomy wybór o głębokim wpływie na przyszłość dziecka. To uczenie dzieci odpowiedzialności, samoregulacji i relacji opartych na zaufanie.
Literatura :
- Jane Nielsen – Pozytywna dyscyplina
- Jesper Juul – Twoje kompetentne dziecko
- Adele Faber, Elaine Mazlish – Jak mówić , żeby dzieci nas słuchały , jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły
- Marshall B. Rosenberg- Porozumienie bez przemocy
Opracowała: Adrianna Nowakowska